Έρευνες δείχνουν ότι το 99% των γυναικών που διαγιγνώσκονται με καρκίνο του μαστού στο πρώτο στάδιο τον ξεπερνούν (Cancer Facts & Figures 2021). Γι’ αυτό η έγκαιρη διάγνωση είναι τόσο σημαντική.
Παρά το ότι ο κίνδυνος έχει περάσει, πολλές φορές η αρνητική εικόνα σώματος παραμένει. Η απώλεια του μαστού ή των μαστών, οι χειρουργικές ουλές, οι αλλαγές βάρους, το λεμφοίδημα, η απώλεια και η επανεμφάνιση των μαλλιών μπορούν να προκαλέσουν ανασφάλειες και να κάνουν μια γυναίκα να νιώθει άβολα ή άσχημα με το σώμα της.
Υπάρχουν όμως αρκετές γυναίκες που μετά την περιπέτεια του καρκίνου του μαστού έχουν θετική εικόνα σώματος ή ακόμα και καλύτερη απ’ ό,τι πριν τον καρκίνο.
Ποια είναι εκείνα τα κοινά χαρακτηριστικά που οδηγούν σε αυτή την αυτοπεποίθηση για το σώμα;
Μια έρευνα του 2021 πήρε συνεντεύξεις από γυναίκες που πέρασαν καρκίνο του μαστού και είχαν θετική εικόνα σώματος για να μελετήσει τις εμπειρίες τους και τα κοινά χαρακτηριστικά τους. Τα αποτελέσματα είναι τα παρακάτω:
Αντίσταση στις πιέσεις για ιδανική εμφάνιση
Οι γυναίκες στην έρευνα ανέφεραν πώς σε όλη τους την ζωή (και πριν τον καρκίνο) βομβαρδίζονταν με εικόνες του πώς πρέπει να δείχνει η “ιδανική γυναίκα”. Αυτά τα “ιδανικά” είναι γνωστά σε όλες τις γυναίκες και πολλές τα εσωτερικεύουν και πιέζονται να τα εκπληρώσουν. Το αδύνατο σώμα, η νεανική εμφάνιση, τα συμμετρικά στήθη προβάλλονται σαν ταυτόσημα της “σωστής” και “επιθυμητής” θηλυκότητας από την τηλεόραση, τα περιοδικά, τα social media και όχι μόνο. Οι συμμετέχουσες στην έρευνα ανέφεραν ότι ένιωθαν κάπως προστατευμένες απέναντι σε αυτά τα πιεστικά ιδανικά, γιατί καταλάβαιναν ότι δεν είναι ρεαλιστικά ή αντιπροσωπευτικά για τις ζωές των περισσότερων γυναικών. Εσωτερίκευαν δηλαδή τα πρότυπα ομορφιάς σε μικρότερο βαθμό.
Νομίζω ότι είναι στημένο ώστε να αποτύχουμε. Γιατί, ρεαλιστικά, τα περισσότερα μοντέλα κάθονται μπροστά από έναν καθρέφτη και τις φτιάχνουν τα μαλλιά και τις βάφουν για ώρες, ή τις κάνουν photoshop. Αλλά οι υπόλοιπες ζούμε στον πραγματικό κόσμο και όλο αυτό μπορεί να επηρεάσει την εικόνα σώματος και την αυτοεκτίμησή σου.” Julie, 53
Ηλικία
Οι γυναίκες ανέφεραν επίσης ότι η ηλικία τους (μέσος όρος 53 ετών) βοηθούσε επίσης στα θέματα εμφάνισης. Αυτό αποδίδεται στο ότι οι γυναίκες γενικά έχουν περισσότερη άνεση με τα σώματά τους καθώς μεγαλώνουν και βιώνουν μικρότερη πίεση να συμμορφωθούν με τα πρότυπα της νεανικής ομορφιάς.
“Όσο το σώμα μου αλλάζει με την ηλικία, γίνομαι λιγότερο ανασφαλής. Δεν περιμένω πια την τελειότητα. Μάλλον μου είναι πιο εύκολο να ζήσω με τις αλλαγές γιατί έχω ζήσει περισσότερα και είμαι πιο έμπειρη.” Esmeralda, 55
Αυτοφροντίδα και φροντίδα από άλλους
Μια άλλη κοινή εμπειρία σε αυτή την έρευνα ήταν το ότι οι γυναίκες έβαζαν σε προτεραιότητα τις δικές τους ανάγκες και υιοθετούσαν μια στάση φροντίδας και κατανόησης απέναντι στον εαυτό τους. Δηλαδή αφουγκράζονταν τις ανάγκες και τις επιθυμίες του σώματός τους και προσπαθούσαν να τις καλύπτουν, μια πρακτική που βοηθάει πολύ στην θετική αυτοεκτίμηση και στην θετική εικόνα σώματος.
“Απλώς ξεκουράζομαι όταν πρέπει να ξεκουραστώ. Τώρα ακούω το σώμα μου. Πριν τον καρκίνο έλεγα “δεν πειράζει, συνέχισε”, αλλά τώρα αν ξέρω ότι δεν μπορώ να κάνω κάτι και νιώθω κουρασμένη, απλώς ξεκουράζομαι. Ακούω το σώμα μου και με φροντίζω.” Beth, 53
Τόνιζαν επίσης τα οφέλη της κοινωνικής στήριξης από άλλους.
“Νομίζω πως είμαι καλύτερα επειδή ο άντρας μου ανέλαβε πολλές από τις ευθύνες του σπιτιού. Το έκανε πριν ούτως ή άλλως, αλλά ακόμα περισσότερο. Όσο έκανα θεραπεία δεν μπορούσα να κάνω πολλά οπότε εκείνος με βοήθησε μ’αυτόν τον τρόπο. Και αυτό πήρε μεγάλη πίεση από πάνω μου και μπόρεσα να επικεντρωθώ στην υγεία μου και στο να γίνω καλά.” Emily, 37
“Είχα πολλή στήριξη από τις φίλες μου. Για παράδειγμα, παρ’όλο που έχασα τα μαλλιά μου και ξαναβγήκαν πολύ περίεργα, γκρι και κατσαρά, όλοι πιστεύουν ότι είναι φανταστικά. Παίρνω πολλά θετικά σχόλια και στήριξη από φίλους και οικογένεια.” Emma, 50
Η φροντίδα από τους άλλους, είτε σε συναισθηματικό επίπεδο (αποδοχή και στήριξη) είτε σε πρακτικό (πρακτική βοήθεια στο σπίτι ή στο νοσοκομείο) είναι ανεκτίμητη για τις γυναίκες που περνούν καρκίνο του μαστού. Τις βοηθά να νιώθουν ότι ο περίγυρός τους τις στηρίζει. Αυτό όχι μόνο δημιουργεί θετικά συναισθήματα αλλά δίνει και ευκαιρίες να εκτιμήσουν τα σώματά τους, όπως και χρόνο να αναρρώσουν σωματικά από την θεραπεία.
Η αυτοεκτίμηση πέρα από την εμφάνιση: υγεία και λειτουργικότητα
Πολλές γυναίκες μιλούσαν για το πώς ήταν περισσότερο επικεντρωμένες στην επιβίωση: να απαλλαγούν από τον καρκίνο και να γίνουν ξανά καλά, ενώ οι αλλαγές στην εμφάνιση λόγω της θεραπείας έμπαιναν σε δεύτερη μοίρα.
“Ήταν μια έκπληξη το πόσα μπορούσε να αντέξει το σώμα μου. Νομίζω πως τελικά είναι πολύ δυνατό, νιώθω ότι θα μπορούσε να διαχειριστεί τα περισσότερα πράγματα.” Emily, 37
Οι περισσότερες ένιωθαν επίσης ευγνωμοσύνη για το ότι τα σώματά τους ήταν αρκετά ανθεκτικά και δυνατά ώστε να αντέξουν την θεραπεία και να είναι τώρα πλέον υγιή.
“Το πιο σημαντικό είναι ότι είμαι ζωντανή. Το πώς είναι η εμφάνισή μου δεν με απασχολεί, ποτέ δεν το σκέφτηκα από τη διάγνωση και μετά.” Monica, 54
Όλες οι γυναίκες έδειχναν μεγάλη εκτίμηση για το σώμα τους και τις δυνατότητές του να είναι λειτουργικό έτσι ώστε να μπορούν να περνούν χρόνο με τις οικογένειές τους και να ασχολούνται με χόμπι που είχαν και πριν την διάγνωση.
“Το σώμα μου μου επιτρέπει να κάνω αυτά που θέλω. Μπορώ να κάνω ποδήλατο, να τρέχω, να πηγαίνω τα παιδιά μου στο σχολείο με τα πόδια. Όλα αυτά είναι πολύ σημαντικά για μένα.” Maria, 42
Συνολικά, ο καρκίνος του μαστού και η θεραπεία του είναι μια ψυχοφθόρα και δύσκολη εμπειρία που φέρνει τις γυναίκες που την περνούν αντιμέτωπες με τον φόβο του θανάτου. Αυτή η διαδικασία, αν και επώδυνη, μπορεί να τις κάνει να συνειδητοποιήσουν τι είναι πραγματικά σημαντικό για τη ζωή και την ευτυχία τους, να τις βοηθήσει να βάλουν προτεραιότητες πιο σωστές για τις ίδιες και να κάνουν σημαντικές αλλαγές στη ζωή τους.
Πηγές:
Thornton M, Lewis-Smith H. “I listen to my body now“: a qualitative exploration of positive body image in breast cancer survivors . Psychol Health. 2021 Jul 29:1-20. doi: 10.1080/08870446.2021.1956494. Epub ahead of print. PMID: 34323620.
Cancer Facts & Figures 2021, American Cancer Society. https://www.cancer.org/research/cancer-facts-statistics/all-cancer-facts-figures/cancer-facts-figures-2021.html
Αναστασία Μήττα, προπτυχιακή φοιτήτρια του τμήματος ψυχολογίας ΑΠΘ
Η συγγραφή του άρθρου έγινε στο πλαίσιο της πρακτικής άσκησης του Τμήματος Ψυχολογίας Α.Π.Θ.